Tot en met 26 maart 2023 is in het Prentenkabinet van Teylers Museum de tentoonstelling Spaar ze allemaal! te zien, met een selectie uit de verzameling schrijversportretten van het museum. Met ruim 1800 tekeningen en prenten uit de zestiende tot en met de negentiende eeuw, is dit de grootste nog bewaard gebleven verzameling schrijversportretten in Nederland.
Nu hangen we een poster van onze favoriete band aan de muur en sparen we voetbalplaatjes bij de supermarkt, maar portretten verzamelen van je idolen is van alle tijden. In de loop van de achttiende eeuw raakte het schrijversportret als verzamelobject in de mode. Het Nederlandse leespubliek interesseerde zich steeds meer voor de levensloop en het uiterlijk van schrijvers. Ze verlangden soms zo erg naar een face to face ontmoeting met hun idolen dat er zelfs een ware portretmania ontstond.
Man en vrouw, bekend en onbekend
Het streven van de samenstellers van de verzameling schrijversportretten in Teylers Museum, ook wel Panpoëticon Batavûm, letterlijk ‘alle Nederlandse dichters’ genoemd, was om zo compleet mogelijk te zijn. Van alle Nederlandse dichters – man en vrouw, bekend en onbekend – moest een portret worden bemachtigd. Naast de portretten werden talloze brieven, handtekeningen en biografische schetsen van deze auteurs bij elkaar gebracht. Deze encyclopedische manier van verzamelen is typerend voor de achttiende eeuw en tegelijkertijd heel inclusief: ook de vrouwelijke dichters en schrijvers zijn opgenomen in het Panpoëticon. Zo is in de tentoonstelling het populaire schrijversduo Betje Wolff en Aagje Deken vertegenwoordigd, net als Maria Geertruid de Cambon-van der Werken, die de eerste Nederlandse vertaling van Shakespeares Hamletverzorgde. Uiteraard zijn er ook afbeeldingen van beroemde schrijvers als Joost van den Vondel en Eduard Douwes Dekker, ook wel bekend als Multatuli, te zien. Laatstgenoemde werd met zijn Max Havelaar als nummer 1 verkozen in de recent verschenen nieuwe Nederlandse literaire canon.
Poseren
Om aan de vraag van zijn lezers tegemoet te komen liet Multatuli meerdere keren een portret maken. Hij was echter maar zelden tevreden en vond het poseren maar niets. In een brief schreef hij: ‘’t zit ’m niet dat ik niet poseeren wil, maar… ik kan niet. […] ’t is zoo – als ik ’smorgens wakker word met het idee, straks naar den fotograaf te gaan, vomeer ik’. De Amsterdamse dichteres Sara Maria van der Wilp kreeg een stortvloed van kritiek over zich heen bij het verschijnen van haar portret. Ze werd beschreven als ‘een onbeschaamde Hoer, met Borsten als Koe-uiëren’. Van der Wilp liet snel een nieuw, kuiser portret maken, dat ook in de verzameling is opgenomen. Toch lukte het niet haar reputatie te herstellen; ze zou slechts een gedichtenbundel uitgeven.
Spaar ze allemaal! is tot en met 26 maart 2023 te zien in Teylers Museum. Tot en met 29 januari is het noodzakelijk om online een ticket met tijdslot te bestellen, in verband met de tentoonstelling Hockney’s Eye. Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie in Delineavit et Sculpsit, het tijdschrift voor Nederlandse en Vlaamse prent- en tekenkunst.
Meer informatie www.teylersmuseum.nl
Afbeelding: Toegeschreven aan Jan Lievens (1607-1674), Joost van den Vondel (1587-1679), ca. 1653. Collectie Teylers Museum
