Haarlems oudste winkel Drogisterij Van der Pigge viert dit jaar zijn 175 jarig jubileum. Tijdens het vorige lustrum in 1999 werd de slogan ‘Het goede van toen met het beste van nu’ gelanceerd. Onder dat motto heeft de firma glansrijk de uitdagingen van de nieuwe eeuw doorstaan en ziet het nu ook een tweehonderdste verjaardag met vertrouwen tegemoet.
Van der Pigge wordt nog steeds geleid door nazaten van oprichter Antonie van der Pigge en is gevestigd in het oorspronkelijke pand met het authentieke interieur. Van oudsher was de zaak altijd een bolwerk van mannen in stofjassen, maar dat is veranderd. Sophie van Os (34) is de zesde generatie en samen met haar moeder en medefirmant Astrid Hart (63) staat zij sinds 2017 aan het hoofd van het monumentale familiebedrijf.
Droogerijen
De geschiedenis begint feitelijk al in het jaar 1800 in de Grote Houtstraat met de opening van De Gekroonde Moor, het sigarenmagazijn van tabakshandelaar Jan van der Pigge. Hij betrok zijn koopwaar van dezelfde schepen als waarmee specerijen, gedroogde kruiden en exotische pigmenten werden aangevoerd. De vermogende zakenman was zeer geïnteresseerd in deze ‘droogerijen’, maar zag geen kans het te combineren met zijn tabakshandel. Dus stuurde hij zijn zoon Anthonie in de leer bij de apotheker Martin Beets, de vader van schrijver Nicolaas Beets op de Koningsstraat. Met de zegen en financiële hulp van zijn vader kocht Anthonie het pand Gierstraat 3 en opende er in 1849 zijn ‘affaire in droogerijen, chemicaliën en verfwaren’. Het pand stamt uit circa 1650, maar de kelder is nog veel ouder.
Anthonie kreeg vier dochters, waarvan de oudste Anna trouwde met zijn eerste winkelbediende Joannes van Os die de zaak in 1885 overnam. Ook hij leek het motto ‘Het goede van toen met het beste van nu’ al te huldigen, want uit respect voor zijn schoonvader liet hij de naam en het interieur van de zaak onaangeroerd, maar was niettemin één van de allereerste in Haarlem met een telefoonaansluiting. Joannes overleed in 1910, waarna zijn oudste zoon Anton op zeer jonge leeftijd met hulp van zijn moeder de zaak voortzette. Terugkijkend kan worden vastgesteld dat Anton, die ongetwijfeld naar zijn grootvader en grondlegger Antonie is vernoemd, tot op heden de meest schilderachtige roerganger van Van der Pigge is geweest.
Van de kaart verdwenen
Al snel na zijn aantreden kreeg Anton nieuwe buren; de zwagers Vroom en Dreesmann die in 1911 in de Grote Houtstraat een nieuw filiaal openden. Maar ze wilden meer, veel meer… Daarom kochten ze in rap tempo bijna twintig omliggende panden op, om ruimte te creëren voor een enorm warenhuis. Daarbij is de Paardensteeg tussen de Grote Houtstraat en de Gierstraat geheel van de kaart verdwenen. Alleen Anton weigerde te verkopen.
Astrid Hart: “Maar liefst dertig brieven schreven de zwagers waarin ze Anton smeekten om te verkopen. Al die brieven zijn bewaard gebleven. Ze beloofden hem van alles. Zoals een splinternieuwe winkel op de Botermarkt met grote etalages en hypermoderne tl-verlichting, maar Anton gaf geen krimp en collega winkeliers verklaarden hem voor gek… Wat niet heeft geholpen is dat Anton in de eerste brief werd aangesproken met meneer Van der Pigge in plaats van met Van Os… Slechts drie hele korte brieven schreef hij terug. In zijn eerste antwoord stond ‘Hiermee verklaar ik dat mijn perceel Gierstraat 3 niet te koop is’. In zijn tweede en derde brief volstond hij met ‘…ik verwijs naar mijn eerste brief…, waarna het negen verdiepingen tellende warenhuis begin jaren dertig uiteindelijk noodgedwongen om de zaak van Van der Pigge heen werd gebouwd”. Dochter Sophie benadrukt overigens dat V&D en Van der Pigge daarna altijd goede buren van elkaar zijn geweest.
Vloeken en tieren
Anton van Os was op meer fronten onverzettelijk. Als diep gelovig katholiek was hij radicaal tegen elk soort anticonceptie en in tegenstelling tot andere drogisterijen werden er bij Van der Pigge daarom geen condooms verkocht. Bekend is hoe hij tekeer kon gaan als een vertegenwoordiger weer eens ter kennismaking een gratis pakket proefballonnetjes had bezorgd. Die werden dan door Anton steevast luidkeels vloekend en tierend met een speciaal gemeen nagelschaartje (!?) door hem versnipperd. Hij was weliswaar een goed katholiek, maar vloeken deed ie als een bootwerker, dat dan weer wel… Het zou nog tot 2015 duren voordat er voor het eerst condooms in het assortiment werden opgenomen, maar dat werd geen succes…
In 1961 werd Anton zodanig ernstig ziek dat zijn oudste zoon Jan zich genoodzaakt zag z’n opleiding tot officier op de koopvaardij af te breken om het familiebedrijf draaiende te houden. Echter, Anton van Os knapte op wonderbaarlijke wijze weer op en zou nog tot 1976 zijn stempel op de zaak blijven drukken. Hij werd uiteindelijk 93 jaar en is tot op heden de langstzittende eigenaar van Van der Pigge.
Klanten moesten wennen
Kort nadat zoon Jan in 1976 de zaak van Anton had overgenomen werd voor het eerst een vrouw in de winkel aangenomen. Het zou nog heel lang duren voordat er meer volgden. Daar kwam pas verandering in nadat Menno van Os, de oudste zoon van Jan samen met zijn vrouw Astrid Hart in 1993 de zaak had overgenomen. “De klanten moesten wennen toen de eerste vrouwen achter de toonbank verschenen. ‘Ik wacht wel even tot meneer tijd heeft’ hoorde je dan… Tegenwoordig werken er nog uitsluitend vrouwen in de winkel. Eind jaren negentig is er trouwens veel veranderd. Van der Pigge heeft altijd eigen recepten ontwikkeld die van generatie op generatie werden doorgegeven en die zijn allemaal bewaard. Daarbij zitten ook veel middeltjes voor dieren. De schillenboer kwam vroeger wel eens voorrijden en riep dan naar binnen ‘Hé Pig, m’n paard hoest…’. In 1995 zijn we daarom gestart met De Groene Os die is gespecialiseerd in natuurlijke gezondheidsproducten voor huisdieren. We hebben wekelijks een gratis telefonisch spreekuur, een team met uiteenlopende specialisten, waaronder een dierenarts, een eigen webshop, geen fysieke winkel, maar wel verkooppunten door het hele land.”
“In dezelfde periode zijn we gestart met ‘Van der Pigge Verzendingen’. Dat was eigenlijk de voorloper van de huidige webshop. Directe aanleiding was een internationale groep artsen die steeds vaker een beroep op ons deed voor specifieke recepten. In het begin gebeurde dat met de fax vanuit het kantoortje boven de winkel, maar later zijn we verhuisd naar een voormalige oefenstudio in de Rozenstraat waar ook De Groene Os is gevestigd”, aldus Astrid Hart. Ter gelegenheid van het 150 jarig bestaan ontving Van der Pigge in 1999 het predicaat Hofleverancier en schreef de Haarlemse tekstschrijver Lennaert Nijgh de interessante kroniek ‘Met open mond’, die nog slechts antiquarisch verkrijgbaar is.
Zesde generatie
In 2007 werd Menno van Os ongeneeslijk ziek en overleed kort daarop. Het was het tragische begin van een lange zwarte periode. Als gevolg van juridische complicaties werd serieus gevreesd voor de toekomst en medewerkers waren bang hun baan te verliezen. In 2015 keerde het tij nadat Astrid de leiding weer op zich mocht nemen en twee jaar later versterking kreeg van zesde generatie dochter Sophie als mede-eigenaar en bedrijfsleidster in de winkel.
Sinds de eeuwwisseling is Van der Pigge zich meer gaan toeleggen op gezondheid en voedingssupplementen en minder op andere zaken. Volgens Sophie heeft dat meerdere oorzaken. “De winkel beslaat slechts zestig vierkante meter en dat brengt beperkingen met zich mee. We moeten voortdurend keuzes maken qua assortiment en dat hangt samen met de tijdsgeest en de vraag van onze klanten. Daarnaast hebben we te maken met verscherpte regelgeving, met name Europese, waardoor veel chemicaliën en dergelijke domweg niet meer verkocht mogen worden. Die beperkte winkelruimte heeft wat mij betreft trouwens ook voordelen. Het is vaak druk in de zaak, maar de meeste klanten vinden het niet erg om op hun beurt te wachten. Sterker nog, men maakt graag een praatje met elkaar en zo zijn we als het ware ook een ontmoetingsplek voor gelijkgestemden en dat hopen we nog heel lang te blijven.”
