‘Beschuit met muisjes’ is een tragikomedie van Herman Heijermans. Ondanks dat deze klassieker uit 1910 stamt is inhoud en vorm nog razend actueel. Toneelgroep Oostpool brengt deze productie op woensdag 19 november in de Stadsschouwburg Haarlem. Op pag 3 een gesprek met regisseur Joeri Vos en acteur Rick Paul van Mulligen.
Beschuit met Muisjes is een oer-Hollandse satire
Een gesprek tussen Joeri Vos en Rick Paul van Mulligen over Beschuit met muisjes
Beschuit met muisjes draait om Prosper Bien Aimé (Rick Paul van Mulligen) en zijn slechtlopende familiebedrijf: een hotel in een typisch Nederlandse plaats. De plotselinge komst van Prosper’s verloren gewaande broer Gerrit zorgt voor een lichtpuntje in de uitzichtloze situatie van de familie Bien Aimé. Vooral wanneer de fortuinlijke Gerrit zich tijdens een potje klaverjassen verslikt in een lachbui, stikt… en sterft. De familie realiseert zich wat de dood van Gerrit zou kunnen betekenen: ze worden rijk, en ze hebben het verdomme verdiend ook! Van allen maakt een blijde, verwachtingsvolle, nietsontziende hebzucht zich meester. Maar dan duikt Pollie op. De vrouw van Gerrit, waar níemand iets van wist en over wie hij het nóóit heeft gehad. En die de hele erfenis voor de neus van de familie – de échte familie, de familie met réchten – kan wegpikken…
Regisseur Joeri Vos en Rick Paul van Mulligen gaan met elkaar in gesprek over Beschuit met muisjes: een oer-Hollandse satire over familie, geld en het gevoel dat je iets door de vingers glipt waar je recht op denkt te hebben.
Rick Paul: Waarom wil je dit stuk maken?
Joeri: Ik vind Heijermans de beste Nederlandse schrijver die ooit heeft geleefd. En dit stuk past ook heel erg bij deze tijd. Heijermans schreef het in 1910 en nog meer dan toen draait alles nu om geld. Alles in het leven en in de kunst wordt daar aan opgehangen. Net als in het echte leven is geld bij de familie in deze voorstelling ontzettend belangrijk. Ze denken miljonair te worden en vervolgens glipt het ze weer door de vingers, dat is bijna erger dan een relatie die uit gaat. Daar kan je behoorlijk kapot van zijn. Maar tegelijkertijd is het vanaf een afstandje best komisch, als het andere mensen overkomt.
RP: En heel gruwelijk.
J: Het is inderdaad gruwelijk. Is er nog iets belangrijker dan geld? In het stuk is dat er niet. Heijermans blijft binnen de menselijke maat, het zou vandaag de dag nog op deze manier voor kunnen komen. In een stuk van Shakespeare bijvoorbeeld zou de familie…
RP: Pollie wat aandoen om dat geld maar te kunnen krijgen.
J: Dan zou er opzet in het spel geweest en waren er bij wijze van spreken al dertig doden in het tweede bedrijf. Shakespeare leefde gewoon in andere tijden, met andere normen en waarden.
RP: Ze houden zich aan de regels. Ze houden zich nét aan de regels. Terwijl ze toch over lijken gaan.
J: Dat vind ik wel mooi.
Rp: (grinnikend) Wat zegt dat over jou, Joeri Vos? Je zegt dat Heijermans de grootste schrijver is die Nederland heeft gekend, waarom vind jij dat?
J: Zelf schrijf ik ook en op dit moment ben ik bezig met het schrijven van De Onrendabelen. Net als Heijermans doe ik daar veel onderzoek voor. Hij maakte, zoals dat tegenwoordig heet, maatschappelijk geëngageerd theater. De milieus die hij beschrijft kloppen gewoon. Voor Op hoop van zegen leefde hij maanden met vissers om echt te kunnen ervaren hoe slecht die mensen het toen hadden. Voor die manier van werken heb ik veel bewondering en zeker in die tijd was Heijermans niet onomstreden. Hij stelde in het theater en daar buiten maatschappelijke problemen aan de kaak. Omdat het uit 1910 komt krijgt het nu soms een romantisch laagje, van ‘oh wat schattig, een paard met wagen’ maar hij beschreef gewoon ellende.
RP: Dat doet Heijermans heel scherp, zonder om de hete brij heen te draaien. En omdat het zo eerlijk is, is het shockerend.
J: Het is hard, direct en daardoor komisch. Eigenlijk is er niet zoveel veranderd rondom dit onderwerp en hoe mensen over deze kwesties denken. Daarom is het best actueel. Het voelt heel modern…
J: Ook al praten jullie een beetje raar oud-Hollands. Hoe is het om in deze taal te spelen?
RP: Dat is wel lastig om te leren. De zinsopbouw is tamelijk onlogisch. Je merkt gewoon dat we veel makkelijker zijn gaan praten. We doen veel minder moeite om een mooie zin te maken. Hij heeft het zo geschreven dat je het lijkt alsof je het maar op één manier kan spelen. Door het moderne thema voelt het ook helemaal niet oubollig. Het ruzie maken is best heftig en van deze tijd. Dat past helemaal niet bij het beeld dat ik van 1910 heb.
J: Dat is wel echt Nederlands gebleven, het klagen terwijl we het best wel goed hebben. De familie uit Beschuit met muisjes heeft het niet slecht. Ze hebben een hotel, meer dan genoeg te eten en elkaar. Maar toch is het niet genoeg.
RP: Dat we daar om kunnen lachen, is dan ook wel weer typisch Nederlands. In het buitenland zou men vermoedelijk niet om dit verhaal moeten lachen . Dat is de verdienste van Heijermans, hij is een tikje moralistisch maar zonder zeikerig te worden. De voorstelling zit tussen een tragedie en komedie in, een echte satire.
Beschuit met muisjes
Toneelgroep Oostpool
woensdag 19 november 20.15 uur
ongeveer 2 uur zonder pauze
Stadsschouwburg Haarlem
Wilsonsplein 23 Haarlem
T 023 512 1212
www.theater-haarlem.nl
Gouden rang € 29
normaal: € 25 | € 23 | € 21 | € 19
korting: € 22 | € 20 | € 18 | € 16
Inclusief drankje en garderobe
